Zastrzeżenie własności na fakturze, jest coraz częściej wykorzystywanym instrumentem zabezpieczającym transakcje zarówno w obrocie krajowym, jak i międzynarodowym.
Wyobraźmy sobie następującą sytuację – między stronami nie ma pisemnej umowy albo ma ona bardzo wąski zakres i obejmuje tylko podstawowe regulacje – przedmiot i cenę. Sprzedawca dochodzi jednak do wniosku, że potrzebuje dodatkowego zabezpieczenia i wprowadza do faktury wysłanej następnie do odbiorcy zastrzeżenie prawa własności towaru do czasu uregulowania ceny.
Czy faktura ma moc podobną do umowy?
Kwestia mocy dowodowej dodatkowych klauzul – takich jak zastrzeżenie własności na fakturze jest tematem rozważań zarówno doktryny jak i orzecznictwa. Zgodnie z dominującym poglądem faktura vat nie jest równoważna z podpisaną umową. Jednocześnie nie można jednak odmówić jej mocy dowodowej w takim zakresie w jakim wykazuje na zaistnienie pewnych zdarzeń mających znaczenie w sferze cywilno-prawnej.
Czego można dowodzić na podstawie faktury?
Faktura VAT jest dokumentem prywatnym, a nie urzędowym. Przepisy podatkowe także nie nadają fakturom VAT szczególnej mocy dowodowej. Jednocześnie, zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, wystawienie faktury wywiera szereg istotnych skutków prawnych, np.;
- może pełnić fukcję charakter wezwania do zapłaty od którego należy liczyć odsetki za opóźnienie w zapłacie, ,
- może pelnić funkcję pokwitowania odebrania zapałty.
- sądy podczas orzekania mogą, w oparciu treść faktury, samodzielnie lub z uwzględnieniem innych dowodów ustalić treść stosunku prawnego łączącego strony.
Faktura zatem nie dowodzi o zaistnieniu samego zobowiązania ale może również służyć do ustalania jego treści.
Czy zastrzeżenie własności na fakturze jest skuteczne?
W orzecznictwie Sądu Najwyższego prezentowany jest pogląd, że zawarte w doręczonej kupującemu fakturze zastrzeżenie, że do chwili całkowitej zapłaty ceny towar pozostaje własnością sprzedawcy, spełnia warunki określone w art. 589 k.c. a tym samym pozwala na zastrzeżenia prawa własności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2003r., sygn. akt II CK 119/2002). Stosownie do poglądu prezentowanego w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2008r. sygn. akt IV CSK 87/2008 nie można odmawiać znaczenia klauzuli zawartej na fakturze tylko dlatego, że jest ona dokumentem rozliczeniowym sporządzanym na użytek przepisów podatkowych.
Powyżej wskazane orzecznictwo nie pozostawia wątpliwości, iż zastrzeżenie własności na fakturze jest klauzulą, której nie można odmówić skuteczności, jak rownież mocy dowodowej oczywiście przy założeniu, że dojdzie do skutecznego wykazania faktu akceptacji przez kupującego treści doręczonego mu dokumentu.
{ 5 komentarze… przeczytaj je poniżej albo dodaj swój }
Czytając wpis Pana Mecenasa od razu przypomniała mi się pewna podobna sytuacja, przy czym podobieństwo sprowadzało do zamieszczenia na fakturze innego zastrzeżenia, a mianowicie wyłączenia uprawnień z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej. Zarówno kwestia rękojmi jak i zastrzeżenia prawa własności są elementami stosunku prawnego, przy czym – co ciekawe – jeśli chodzi o zastrzeżenie wyłączenia rękojmi za wady rzeczy, takiego zastrzeżenia nie można uczynić na fakturze. Przytoczę pogląd jednego z moich promotorów – prof. Zdzisława Gawlika: „Modyfikacja odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi może być dokonana jedynie w umowie. Oznacza to, że wykluczone jest domniemywanie zmian w tym zakresie. Osoba powołująca się na korzystne dla siebie skutki modyfikacji odpowiedzialności z tytułu rękojmi w stosunku do rozwiązań ustawowych powinna przedstawić dowód na okoliczność wspomnianej modyfikacji. Za niedopuszczalne uznać tym samym należy umieszczanie klauzuli ograniczającej lub wyłączającej odpowiedzialność z tytułu rękojmi na fakturze (wyrok SA w Łodzi z dnia 11 lutego 1993 r., I ACr 2/93, OSA 1993, z. 6, poz. 35).”
Dziękuję za wpis, okazał się bardzo pomocny 🙂
Witam Panie Krzysztofie. Według mnie ocena znaczenia klauzul na fakturze uzależniona jest przede wszystkim od stanu faktycznego w konkretnej sprawie. W powołanym przez Pana orzeczeniu sąd odnosił się do sytuacji, gdy z fakturą i jej doręczeniem wiązał się szereg wątpliwości. Gdyby faktura została podpisana przez nabywcę (oczywiście przy założeniu, że nie jest konsumentem) to wydaje mi się, że ocena dokonana przez sąd mogłaby być inna 🙂
Zapraszam do lektury mojego nowego wpisu, powiązanego z tematyką treści faktur – https://www.adwokatzagranica.pl/zapisy-na-fakturze/
Zastrzeżenie prawa własności, w moim odczuciu, może być skuteczne jedynie w przypadku, gdy faktura (bądź jakikolwiek inny dokument z tą klauzulą) została doręczona w momencie zawierania umowy. Klauzula ta kształtuje treść stosunku prawnego – jeżeli strony nie uregulowały tej kwestii na etapie zawierania umowy, zastosowanie znaleźć powinny regulacje ustawowe. Dostarczenie faktury zwykle następuje już po wykonaniu usługi/dostawie towaru – fakt ten nie powinien wpływać na treść stosunku prawnego, który powstał pomiędzy stronami w momencie zawierania umowy. Na marginesie dodam, że w praktyce, w przypadku większych firm, dokumenty księgowe trafiają do działu księgowości, a nie działu odpowiedzialnego za zakupy, czyli do osób, które nie mają wiedzy o warunkach zawartej umowy.
Powyższe nie dotyczy jedynie zastrzeżenia prawa własności. Na odwrotach faktur często spotkać można się z całymi OWU – jeżeli nie zostały doręczone w momencie zawierania umowy, nie powinny kształtować treści stosunku prawnego.
Jakie jest Pana zdanie?
Witam Panie Waldemarze. Kilku z moich znajomych – prawników, podziela Pana stanowisko – ograniczając rolę faktury jedynie do funkcji podatkowo – księgowej. W mojej ocenie, w kontekście swobody umów oraz dowolności co do sposobu wyrażania woli, brak podstaw aby posuwać się tak daleko. Należy oceniać fakturę jako dokument księgowy ale niepozbawiony walorów w sferze prawa cywilnego – jako środek dowodowy lub nawet jako forma, w jakiej strony mogą złożyć jednostronne lub wzajemne oświadczenia woli. Wszystko zależy od okoliczności konkretnej sprawy.
Jeżeli jednak jedna strona próbuje narzucić drugiej swoje stanowisko formułując jednostronnie twierdzenia i umieszczając je na fakturze to generalnie nie sposób przyjąć, że spowoduje to ich automatyczną skuteczność. W takiej jednak sytuacji drugi z kontrahentów aby nie pozostawiać wątpliwości, powinien w sposób wyraźny (na piśmie) zaoponować treści, co do której nie wyraził nigdy zgody.
Zapraszam do lektury mojego nowego wpisu, powiązanego z tematyką treści faktur – https://www.adwokatzagranica.pl/zapisy-na-fakturze/
Dzień dobry
Szanowny Panie Mecenasie,
Słowa uznania dla artykuły do bloga o dodatkowych zastrzeżenia na fakturze vat oraz zastrzeżenie prawa własności na fakturze.
Znalazłem odpowiedzi na wszystkie trapiące mnie pytania 🙂
Polecam jeszcze to interpretację
http://interpretacja-podatkowa.pl/interpretacja/pokaz/1-_podatek-od-towarow-i-uslug-oraz-podatek-akcyzowy_/2-podatek-od-towarow-i-uslug/55256-dostawca-towaru-faktura-moment-powstania-obowiazku-podatkowego-nabywca-odliczenie-podatku-od-towarow-i-uslug-otrzymanie-faktury-podatek-od-towarow-i-uslug-sprzedaz-towarow-wystawca-faktury-wlasnosc-zapis-zaplata.html
to interpretacje przepisów z zakresu prawa podatkowego w zakresie umieszczania klauzuli prawa własności na fakturze.
Pozdrawiam oraz życzę miłego dnia